Na zamawiającym spoczywa obowiązek jasnego i precyzyjnego określenia przedmiotu zamówienia
Ustawa prawo zamówień publicznych obliguje zamawiających do przygotowania opisu przedmiotu zamówienia w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, za pomocą dostatecznie dokładnych i zrozumiałych określeń, uwzględniając wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na sporządzenie oferty. To na podstawie opisu przedmiotu zamówienia – obligatoryjnego i fundamentalnego elementu Specyfikacji Warunków Zamówienia – wykonawcy zainteresowani udziałem w postępowaniu o udzielenie zamówienia przygotowują ofertę. Co do zasady zakres określony w opisie przedmiotu zamówienia powinien być tożsamy z zobowiązaniem wykonawcy zawartym w jego ofercie.
Co z tym ryzykiem?
Za Sądem Apelacyjnym w Warszawie I Wydział Cywilny (wyrok z dnia 3 grudnia 2019 r., I ACa 226/19) „wykonawca powinien uwzględnić w ofercie tylko te ryzyka, które w okolicznościach danej sprawy, przy uwzględnieniu zawodowego charakteru działalności wykonawcy, są możliwe do przewidzenia. Jeżeli inwestor nie opisze przedmiotu zamówienia w wyczerpujący sposób, nie można przerzucać na wykonawcę wszelkich możliwych ryzyk, jakie mogą zaistnieć przy wykonywaniu przedmiotu umowy. Ocena ryzyka musi być możliwa na podstawie opisu przedmiotu zamówienia”. W tym samym duchu orzeka Krajowa Izba Odwoławcza wskazując, chociażby, że zamawiający nie może wprowadzać do treści Specyfikacji Warunków Zamówienia w części dotyczącej opisu przedmiotu zamówienia postanowienia sankcjonującego wykonawcę za braki lub niedokładności popełnione przez samego zamawiającego w opisie przedmiotu zamówienia, czy też, że zamawiający nie może wprowadzić do opisu przedmiotu zamówienia treści zwalniającej go ze sporządzenia szczegółowego opisu przedmiotu zamówienia w warunkach niezapewniających zachowania uczciwej konkurencji oraz równego traktowania wykonawców.
Co w sytuacji pojawienia się na etapie realizacji zamówienia konieczności realizacji prac nieprzewidzianych w dokumentacji postępowania?
Niejednokrotnie, realizowane w ramach zamówień publicznych inwestycje, są na tak dużym poziomie skomplikowania, że zamawiający nie są w stanie sprostać obowiązkowi przygotowania wyczerpującego opisu przedmiotu zamówienia – tj. z góry ustabilizować zakres świadczenia wykonawcy. Czasami określony zakres prac jest możliwy do przewidzenia na etapie przygotowywania dokumentacji postępowania, niemniej z jakichś przyczyn, zamawiający nie uwzględnia części wymagań. W efekcie, aby zamówienie w ogóle mogło być zrealizowane, koniecznie należy wykonać, roboty budowlane/usługi ujawnione dopiero na etapie realizacji zamówienia.
A zatem, z jednej strony zamawiający mają obowiązek uwzględniania wszystkich wymagań i okoliczności mogących mieć wpływ na sporządzenie oferty, z drugiej jednak strony ustawa prawo zamówień publicznych dopuszcza, w warunkach określonych w art. 455 ustawy zmianę umowy – z czego zamawiający niejednokrotnie obawiają się korzystać. Tymczasem, za Sądem Najwyższym (wyrok z 11 maja 2017 r., II CSK 541/16) wskazać należy, że prace wykonane przez wykonawcę bez dodatkowej umowy, nie pozbawiają go prawa do wynagrodzenia za ich realizację. W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, zgodnie z którym przepisy ustawy prawo zamówień publicznych nie stoją na przeszkodzie zastosowaniu przepisów KC o bezpodstawnym wzbogaceniu do umowy, która z braku zachowania właściwej formy stała się nieważna – bowiem strona (zamawiający), która skorzystała z efektów prac wykonanych na podstawie nieważnej umowy jest bezpodstawnie wzbogacona. Przy czym nie ma potrzeby ustalanie czy i w jakim zakresie spełnione świadczenie wzbogaciło accipiensa ani czy na skutek tego świadczenia majątek solvensa uległ zmniejszeniu. Wykazanie samego faktu spełnienia świadczenia wypełnia przesłankę zubożenia po stronie wykonawcy, a uzyskanie tego świadczenia przez zamawiającego – przesłankę do jego wzbogacenia.
Umowa zawarta w trybie przepisów o zamówieniach publicznych ma charakter umowy wzajemnej. Co to oznacza?
Za Sądem Najwyższym wskazać należy, że przepisy ustawy, zawierające szczególne regulacje ograniczające swobodę kontraktowania, mają na celu zapewnienie zasady ekwiwalentności świadczeń obu stron, równego i uczciwego traktowania wykonawców. Konstrukcja umowy stron dopuszczająca mechanizm dokonywania jej zmian w określonych przypadkach, zachowuje w tym względzie równowagę, bowiem z jednej strony respektuje wymogi i ograniczenia ustawy prawo zamówień publicznych, z drugiej umożliwia zachowanie ekwiwalentności świadczeń w sposób uwzględniający złożoną naturę stosunku prawnego i zasady uczciwego obrotu. Podsumowując: co do zasady nie ma przeszkód do skutecznego domagania się przez wykonawcę od zamawiającego, w określonych warunkach faktycznych wynagrodzenia za roboty nieprzewidziane w umowie zawartej w oparciu o przepisy ustawy o zamówieniach publicznych.
O czym należy pamiętać przy realizacji zamówienia
Częstokroć wykonawcy, pod wpływem przymusu ekonomicznego (ryzyko kar umownych czy nawet odstąpienia od umowy) zmuszeni są do niezwłocznej realizacji nieprzewidzianych w dokumentacji postępowania prac dodatkowych, ponieważ bez nich terminowe i należyte wykonanie zamówienia nie jest możliwe. Niemniej przez cały okres realizacji należy mieć na uwadze konieczność rzetelnego dokumentowania tego typu sytuacji, na wypadek ewentualnego sporu o wynagrodzenie za realizację prac dodatkowych.
radca prawny
Dziękujemy, że jesteś z nami
Skontaktuj się z nami aby dowiedzieć się więcej na temat oferowanych usług.
Zapraszamy również do obserwowania strony Kancelarii na Linkedin
Niniejsze opracowanie nie może być wykorzystywane jako opinia prawna, w tym nie może służyć jako rekomendacja określonych działań, w szczególności w ramach działalności gospodarczej.