Środki prawne przysługujące zobowiązanemu w postępowaniu egzekucyjnym w administracji – zażalenie



02.12.2021

Instytucja zażaleń została uregulowana w art. 17 u.p.e.a. W jego świetle zażalenie przysługuje na postanowienia wydane w toku egzekucji administracyjnej lub dotyczące postępowania egzekucyjnego jedynie jeśli ustawa tak stanowi. Przedmiotowy środek prawny przypomina odpowiednie środki odwoławcze z KPA, do którego komentowany artykuł nawiązuje. Niemniej jednak występują tu też różnice wypływające z faktu, że postanowienia w świetle KPA są rozstrzygnięciami incydentalnymi, a o meritum sprawy rozstrzyga się tam w drodze decyzji, gdy tymczasem postępowanie egzekucyjne nie zna instytucji decyzji i odwołań od decyzji. W związku z powyższym w doktrynie wskazuje się, że ze szczególną ostrożnością w wypadku zażaleń na postanowienia w postępowaniu egzekucyjnym należy stosować odpowiednio przepisy KPA.

W przedmiocie podmiotów uprawnionych do złożenia zażalenia sprawa przedstawia się inaczej niż w KPA. Inny jest bowiem krąg podmiotów, których interesy prawne powinny być chronione. Komentowana ustawa zna sytuacje, kiedy zażalenie przysługuje nie tylko zobowiązanemu lub tylko wierzycielowi (art. 6 § 1a). Są sytuacje, kiedy zażalenie może wnieść inny podmiot niż zobowiązany czy wierzyciel (art. 107 § 2art. 102 § 4). Zdarzają się jednak przypadki, kiedy ustawa nie wymienia podmiotów uprawnionych do złożenia zażalenia (art. 17 § 1c, art. 54 § 5art. 56 § 4). Należałoby wówczas badać, jaki uczestnik postępowania posiada interes prawny w złożeniu zażalenia. Wydaje się jednak, że w takich sytuacjach zażalenie powinno przysługiwać zobowiązanemu i wierzycielowi, jeśli ten ostatni nie jest jednocześnie organem egzekucyjnym.

Jeśli natomiast chodzi o termin i sposób wniesienia zażalenia to zasady składania zażaleń podobne są do występujących w KPA. Zażalenia składa się w terminie 7 dni od doręczenia lub ogłoszenia postanowienia. Od tej reguły w wypadkach szczegółowych ustawa wprowadza odstępstwa, przy czym dotyczą one terminu wniesienia zażalenia na oszacowanie dokonane przez poborcę skarbowego (termin 5 dni od daty zajęcia ruchomości) oraz zażalenia na naruszenie przepisów o przeprowadzeniu licytacji (natychmiast do protokołu licytacji lub w terminie 3 dni do organu egzekucyjnego), a więc zażalenia te nie są związane z postanowieniami wydawanymi w toku egzekucji administracyjnej.

Podobnie jak w przypadkach postanowień z KPA, również w komentowanej ustawie stwierdzono, że wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania postanowienia. Wszakże w uzasadnionych przypadkach albo organ egzekucyjny, albo organ odwoławczy może wstrzymać postępowanie egzekucyjne do czasu rozpatrzenia zażalenia. Artykuł 144 KPA stanowi, że w sprawach nieuregulowanych w Kodeksie należy do zażaleń stosować odpowiednio przepisy KPA o odwołaniach. Trzeba jednak tu brać pod uwagę specyfikę postępowania egzekucyjnego, w którym brak jest odwołań od decyzji. Nie można też z tego powodu stosować wszystkich przepisów KPA dotyczących zażaleń. W szczególności dotyczy to art. 142 KPA, w świetle którego postanowienia, od których nie służy zażalenie, można zaskarżyć „łącznie z odwołaniem” od decyzji. Zmieniony art. 17 wprowadza regułę, że zażalenie wnosi się za pośrednictwem organu egzekucyjnego.

Co do sposobów obliczania terminów wniesienia tego środka znajdują zastosowanie przepisy KPA, przy czym początkiem terminu 7-dniowego jest doręczenie lub ogłoszenie postanowienia, natomiast w wypadku zażalenia na oszacowanie początkiem 5-dniowego terminu jest data zajęcia ruchomości, a w przypadku naruszenia przepisów o licytacji – 3-dniowy termin od daty licytacji.

Podstawa wniesienia zażalenia przedstawia się w sposób zróżnicowany. Wspólną regułą jest, że zażalenie można wnieść tylko wówczas, gdy ustawa tak stanowi. Natomiast przesłanki wniesienia tego środka będą uzależnione od postanowienia, które ma być zaskarżone, lub czynności egzekucyjnej, której zaskarżenie ustawa dopuszcza. W tym sensie można tu mówić o różnicowaniu przez ustawę podstaw zażalenia. Zatem rodzaj postanowienia, a także dopuszczony przez ustawę zakres spraw mogących być przedmiotem zażalenia wyznacza podstawy tego środka.

Przechodząc do sposobu składania zażaleń to zasadniczo  będą one wnoszone do organu nadrzędnego nad organem egzekucyjnym, ale za jego pośrednictwem. Odpowiednie zastosowanie znajdą tu przepisy KPA. Od tej reguły ustawa zna wiele wyjątków. Zażalenie na oszacowanie dokonane przez poborcę skarbowego wnosi się do organu egzekucyjnego i sam ten organ jest uprawniony do rozpatrzenia tego zażalenia. W wypadku zażalenia na naruszenie przepisów o przeprowadzeniu licytacji może chodzić o złożenie tego środka do protokołu licytacji lub organu egzekucyjnego. Analiza przepisów o rozpatrzeniu takiego zażalenia prowadzi do wniosku, że możemy tu mieć do czynienia z dwoma sytuacjami. Wobec złożenia zażalenia do protokołu organem właściwym do jego rozpatrzenia jest organ egzekucyjny. Jeśli w toku licytacji doszło do „kwalifikowanego” naruszenia przepisów o licytacji przez naruszenie przepisów o publicznym charakterze licytacji, o cenie wywołania i nabycia oraz o wyłączeniu od udziału w licytacji, organ egzekucyjny unieważnia przeprowadzoną licytację. Jest to możliwe jednak tylko do czasu, gdy rzeczy nabyte w toku licytacji znajdują się jeszcze we władaniu nabywcy licytacyjnego. W sytuacji gdy zażalenie zostało wniesione do organu egzekucyjnego, zarówno ten organ, jak i jego organ nadrzędny są zobowiązane unieważnić licytację w wypadkach wyżej wskazanych.

W ustawie egzekucyjnej nie został wskazany katalog możliwych rozstrzygnięć, jakie mogą zapaść na skutek wniesionego zażalenia. Odpowiednie zastosowanie znajduje w tej materii art. 138 KPA, stosowany na podstawie art. 18 w zw. z art. 144 KPA. Samodzielną podstawę do wydania przez organ egzekucyjny postanowienia o stwierdzeniu uchybienia terminowi do wniesienia skargi, wniosku lub innego podania stanowi natomiast art. 17 § 1c. Wobec tego w tej materii nie znajduje zastosowania art. 134 KPA.