Skarga na czynności egzekucyjne



14.09.2021

W obecnym brzmieniu u.p.e.a. podmiotem uprawnionym do wniesienia skargi na czynność egzekucyjną organu egzekucyjnego jest wyłącznie zobowiązany. W literaturze przedmiotu podkreślono jednak, że podmiotem legitymowanym do wniesienia skargi na czynność egzekucyjną jest także małżonek zobowiązanego, jeżeli czynność egzekucyjna dotyczy prawa majątkowego wchodzącego w skład majątku wspólnego, a odpowiedzialność za egzekwowaną należność pieniężną obejmuje ten majątek.

 

W przypadku skargi na czynność egzekucyjną przedmiotem zaskarżenia mogą być przede wszystkim czynności egzekucyjne rozumiane jako wszelkie działania podejmowane przez organ egzekucyjny zmierzające do zastosowania lub zrealizowania środka egzekucyjnego. Do katalogu działań podejmowanych przez organ egzekucyjny należy jednak zaliczyć także działania egzekutora jako pracownika obsługującego organ egzekucyjny, uprawnionego do dokonywania czynności egzekucyjnych. Istotą skargi na czynność egzekucyjną jest uruchomienie procedury kontrolnej mającej na celu zbadanie legalności działania organu egzekucyjnego wykonującego czynności egzekucyjne. Skarga ta może być również środkiem ochrony przed podejmowaniem w postępowaniu czynności niecelowych lub zbędnych. Ma ona więc charakter represyjny i następczy wobec tych czynności.

 

Jednocześnie wydaje się, że skarga na czynność egzekucyjną obejmuje swoim zakresem przedmiotowym wszystkie czynności egzekucyjne, jednak ze względu na swój subsydiarny charakter nie jest dopuszczalna, gdy przepisy prawa przewidują możliwość ich zaskarżenia przy pomocy innych środków prawnych, takich jak np. zarzut czy zażalenie. Stanowisko to jest konsekwencją obowiązującej w postępowaniu administracyjnym zasady niekonkurencyjności środków zaskarżania System egzekucji administracyjnej polegającej na dopuszczalności wystąpienia wyłącznie z jednym środkiem prawnym.

 

Przechodząc dalej, należy wskazać, iż po nowelizacji z dnia 11.09.2019 r. podstawami do wniesienia skargi na czynność egzekucyjną jest:

1) dokonanie czynności egzekucyjnej z naruszeniem ustawy oraz

2) zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego, w ramach którego dokonano czynności egzekucyjnej.

W przypadku pierwszej podstawy brzmienie przepisu sugerowałoby, że złożenie skargi jest uzasadnione jedynie w przypadku naruszenia aktu prawnego rangi ustawowej z pominięciem aktów wykonawczych do ustaw. Jednakże w uzasadnieniu projektu nowelizacji wskazano, że naruszenie przepisów wykonawczych wydanych w oparciu o delegację ustawową stanowi także naruszenie przepisów ustawy. Jeśli zaś chodzi o drugą podstawę do wniesienia skargi to jest nią zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego, czyli sytuacja, w której mamy do czynienia z naruszeniem zasady stosowania najmniej uciążliwych środków egzekucyjnych, której istotą jest stosowanie przez organ najłagodniejszego dla zobowiązanego środka egzekucyjnego, który jednocześnie jest środkiem bezpośrednio prowadzącym do wykonania podlegającego egzekucji obowiązku (art. 7 § 2 u.p.e.a).

 

Ponadto skargę na czynność egzekucyjną wnosi się do organu egzekucyjnego, który dokonał zaskarżonej czynności. Organ ten jest jednocześnie organem właściwym do rozpoznania skargi i wydania rozstrzygnięcia co do jej zasadności. Skarga jest wiec środkiem  niedewolutywnym. Oznacza to, że organ nadzoru nie jest uprawniony do uchylenia czynności egzekucyjnej, a może to uczynić jedynie organ egzekucyjny. Dopuszczalne jest jednak orzeczenie przez organ odwoławczy, po uchyleniu postanowienia organu I instancji, o uznaniu skargi za uzasadnioną (wyr. WSA w Łodzi z 17.5.2018 r., III SA/Łd 867/17, CBOSA).

 

Nowelizacją z dnia 11.9.2019 roku skrócono także termin do wniesienia skargi na czynność egzekucyjną, który obecnie wynosi 7 zamiast 14 dni od dnia doręczenia zobowiązanemu odpisu dokumentu stanowiącego podstawę dokonania zaskarżonej czynności egzekucyjnej. Jednocześnie podkreślić należy, że jest to zawity termin procesowy, który w razie jego uchybienia może zostać przywrócony, zgodnie z art. 58 i 59 KPA w zw. z art. 18 u.p.e.a. Trzeba też zaznaczyć, że przedmiotowa skarga powinna być wniesiona w toku postępowania egzekucyjnego, gdyż zaskarżone czynności są podejmowane przez organ egzekucyjny i egzekutora w toku egzekucji administracyjnej i nie wydaje się zasadne składanie skargi na czynności egzekucyjne po zakończeniu postępowania egzekucyjnego, z uwagi na brak jej wpływu na przebieg postępowania.

 

Wskazana powyżej nowelizacja wprowadziła również zmiany w zakresie wpływu wniesienia skargi na czynność egzekucyjną. Prawodawca zmienił charakter prawny tego środka prawnego, który dotychczas był środkiem prawnym względnie suspensywnym, co oznacza, że jego wniesienie co do zasady nie wstrzymywało postępowania egzekucyjnego, jednak organ egzekucyjny lub organ nadzoru mógł w uzasadnionych przypadkach wstrzymać prowadzenie postępowania egzekucyjnego. Obecnie, określając skutki wniesienia skargi na czynność egzekucyjną, komentowany przepis nie odnosi się do jego wpływu na prowadzone postępowanie egzekucyjne, ale wyłącznie do środka egzekucyjnego, w ramach którego zaskarżona czynność została dokonana. Dlatego też wniesienie skargi na czynność egzekucyjną nie wstrzymuje dalszej realizacji środka egzekucyjnego, w ramach którego dokonano zaskarżonej czynności egzekucyjnej. Natomiast w uzasadnionych przypadkach organ egzekucyjny może wstrzymać, ale wyłącznie dalszą realizację tego środka egzekucyjnego. Wstrzymanie może trwać wyłącznie do dnia, w którym postanowienie w sprawie skargi na czynność egzekucyjną stanie się ostateczne. Warto także podkreślić, że uprawnienia do wstrzymania realizacji środka egzekucyjnego nie będzie posiadał, jak dotychczas, organ nadzoru, a jedynie organ egzekucyjny.

 

Organ egzekucyjny rozstrzygający sprawę skargi wydaje postanowienie. Jest on zobowiązany do przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego, stosując – z uwagi na brak regulacji w u.p.e.a. – odpowiednio przepisy KPA, które regulują zasady postępowania dowodowego i zastosowania poszczególnych środków dowodowych. Ocenie podlegają tylko zastrzeżenia odnoszące się do konkretnej czynności egzekucyjnej. W postępowaniu tym nie orzeka się o zasadności wszczęcia postępowania egzekucyjnego ani też nie ocenia się prawidłowości jego prowadzenia. Rozstrzygnięcie w przedmiocie skargi na czynności egzekucyjne co do zasady nie ma zatem wpływu na możliwość prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Uwzględnienie skargi wywiera skutki jedynie w zakresie czynności, na którą ją wniesiono.

 

Na koniec podkreślić należy, iż postanowienie rozstrzygające skargę na czynność egzekucyjną organu egzekucyjnego może być zaskarżone w drodze zażalenia. Mimo braku wyraźnej regulacji prawnej należy przyjąć, że podmiotem legitymowanym do wniesienia zażalenia jest zobowiązany jako podmiot uprawniony do wniesienia skargi na czynność egzekucyjną. Konsekwencją tej regulacji jest także możliwość zaskarżenia do sądu administracyjnego wyłącznie ostatecznego postanowienia wydanego przez organ nadzoru w wyniku wniesienia zażalenia na postanowienie w sprawie skargi na czynność egzekucyjną.

 

Autor: Szymon Stawicki radca prawny