Odmowa udostępnienia informacji i dokumentów kontraktowych – przypadek z życia wzięty
Przykładem takiej praktyki jest przypadek, w której wnioskodawca zwrócił się do inwestora zamówienia publicznego na roboty budowlane o udostępnienie informacji dotyczących zadania poprzez wskazanie dat wszystkich protokołów odbioru robót oraz udostępnienie umowy w sprawie zamówienia publicznego wraz ze wszystkimi aneksami. We wniosku wskazano na potrzebę pilnego uzyskania tych informacji, z uwagi na toczące się postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego. Zamawiający poinformował wnioskodawcę o braku możliwości udostępnienia informacji. Swoje stanowisko uzasadnił tym, że przedmiotowy wniosek nie stanowi wniosku o udostępnienie informacji publicznej tylko wniosek w indywidualnej sprawie. Powołał się na rozstrzygnięcia sądów administracyjnych, z których wynika, że ustawa o dostępie do informacji publicznej nie może być nadużywana i wykorzystywana w czysto prywatnych sprawach.
Konstytucja RP, UDIP, Pzp
Ogólne ramy prawne dostępu do informacji publicznej stanowi Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej dnia 2 kwietnia 1997 r. (Art. 61. [Prawo dostępu do informacji publicznej]). Procedura uzyskiwania informacji oraz ograniczenia uregulowane zostały w ustawie z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (UDIP). Z kolei, ustawa z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Pzp) zawiera uregulowania szczególne, które należy uwzględniać przy stosowaniu trybu dostępu do informacji publicznej (pogląd w orzecznictwie ugruntowany por. m. in. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28.09.2021 r., w sprawie III OSK 1060/21). Odrębnie w ustawie Pzp została uregulowana procedura dostępu do informacji zawartych w protokole postępowania oraz załącznikach. Zgodnie z art. 73 ust. 1 Pzp umowa w sprawie zamówienia publicznego stanowi załącznik do protokołu postępowania i podlega udostępnieniu po dokonaniu wyboru najkorzystniejszej oferty (art. 74 ust. 2 Pzp.). Natomiast informacje i dokumenty dotyczące etapu realizacji umowy (w tym aneksy do umowy, umowy podwykonawcze) mogą zostać udostępnione już tylko na podstawie UDIP. Właśnie procedowanie w trybie tej ustawy daje podmiotom zobowiązanym do udzielenia informacji instrument w postaci nadużycia prawa do informacji, umożliwiający odmowę dostępu do informacji.
Nadużycie prawa do informacji na gruncie UDIP
Koncepcja nadużycia prawa do informacji publicznej została wypracowana przez orzecznictwo i doktrynę na gruncie UDIP. Jako przykład ujęcia tej koncepcji może posłużyć następująca wypowiedź: „Prawo do wiedzy o sprawach publicznych, nie powinno być nigdy bezpodstawnie odmówione. Ustawa nie uznaje bowiem nadużycia prawa do informacji publicznej jako podstawy odmowy udostępnienia informacji publicznej. Koncepcja nadużycia prawa do informacji istniej wyłącznie w doktrynie i orzecznictwie jako odpowiedź na realne sytuacje. Według tej koncepcji nadużycie prawa do informacji to każde zachowanie, które polega na próbie wykorzystania tej instytucji dla osiągniecia celu innego niż troska o dobro publiczne. Przede wszystkim dla zaspokojenia indywidualnych (prywatnych) potrzeb w postaci pozyskiwania informacji wprawdzie publicznych, lecz przeznaczonych dla celów innych niż prawo do przejrzystego państwa, przestrzegania prawa przez podmioty życia publicznego, jawności administracji i innych organów.” (por. wyrok Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w wyroku z dnia 24 lutego 2022 r. w sprawie II SAB/Lu 13/22 oraz przytoczone tam orzecznictwo i doktryna).
Jedną z postaci, jak wskazuje orzecznictwo, nadużycia prawa do informacji, jest wykorzystanie UDIP do celów prywatnych (partykularnych), służących realizacji interesu indywidualnego. Sprawami publicznymi nie są konkretne i indywidualne sprawy określonej osoby lub podmiotu. W orzecznictwie tym samym utrwalił się pogląd, że pisma składane w indywidualnych sprawach (np. w celu zdobycia dowodów w sprawie), przez podmioty, których interesów sprawy te dotyczą, nie mają waloru informacji publicznej. Sądy w tym kontekście wskazują, że takie informacje mogą być uzyskiwane na zasadach przyjętych dla danego rodzaju stosunków. Koncepcja nadużycia prawa do informacji publicznej musi być jednak stosowana ostrożnie i wymaga rozważenia całokształtu okoliczności faktycznych i prawnych danego przypadku (w tym uwzględnienia wartości i nadrzędnych zasad systemu). Powodem ostrożnościowego podejścia, jak słusznie zwracają uwagę sady administracyjne jest m. in.t o, że stwierdzenia nadużycia prawa wymaga oceny zachowania, w tym motywów działania wnioskodawcy, a to jest kontrowersyjne z uwagi na zakaz żądania od osoby wykonującej prawo do informacji publicznej wykazania nie tylko interesu prawnego, ale nawet faktycznego (tak m. in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w wyroku z dnia 24 lutego 2022 r. w sprawie II SAB/Lu 13/22 i cytowane tam orzecznictwo). Jeżeli z wniosku o udostępnienie informacji publicznej nie wynika, że został złożony w celu realizacji interesu prywatnego, należy go traktować jako wniosek o udostępnienie informacji publicznej ( tak wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 czerwca 2022 r. w sprawie III OSK 4646/21).
Wnioski
Załatwienie wniosku o udostępnienie informacji publicznej przez zamawiającego we wskazanym na wstępnie przypadku, zdaniem autora było wadliwe, chociaż czynność ta nie została poddana kontroli sądowej. Konstrukcji nadużycia prawa do informacji publicznej nie można stosować automatycznie, tylko z tego powodu, że wnioskodawca w złożonym wniosku sprecyzował potrzebę, czy ujawnił motyw działania. Z orzecznictwa wynika niewątpliwie, że każdy przypadek powinien być oceniany indywidualnie i wymaga odniesienia m. in. do wartości wynikających z systemu prawa. System regulujący sposób udzielania zamówień publicznych ma zapobiegać wydatkowaniu środków w sposób pochopny, nieprzemyślany, nieuczciwy, bez należytej weryfikacji. Jednocześnie system ten przewiduje sprawowanie kontroli nie tylko przez organy kontroli ale również przez wykonawców. Kontrola zatem legalności postępowania o udzielenie zamówienia publicznego przez wykonawców, nigdy nie będzie stanowić czysto prywatnej sprawy, a wybór wykonawcy zgodnie z przepisami ustawy dającego rękojmię należytego wykonania zamówienia leży w interesie publicznym. W tym również kontekście warto wskazać, że wykonawcy ubiegający się o udzielenie zamówienia publicznego, nie mają innej prawnej możliwości pozyskania informacji i dokumentów od podmiotów publicznych (por. Art. 536 Pzp). Niezależnie od powyższego rada dla wykonawców korzystających z prawa dostępu do informacji publicznej taka mianowicie, że powinni szczególnie uważać na treść formułowanych przez siebie wniosków.
radca prawny
Skontaktuj się z nami aby dowiedzieć się więcej na temat oferowanych usług.
Dziękujemy, że jesteś z nami
Niniejsze opracowanie nie może być wykorzystywane jako opinia prawna, w tym nie może służyć jako rekomendacja określonych działań, w szczególności w ramach działalności gospodarczej.
Aby otrzymywać powiadomienia o nowych artykułach, zapisz się do naszego Newslettera.
Zapraszamy również do obserwowania strony Kancelarii na Linkedin