Zgodnie z art. 362 Kc, jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.
Czy w sytuacji przyczynienia się Zamawiającego podstawą miarkowania kary umownej byłby przepis art. 484 § 2 czy art. 362 Kc? Należy pamiętać, że przesłanki zastosowania obu tych przepisów są różne. Przede wszystkim, art. 362 Kc wymaga powstania szkody. Tymczasem kara umowna może być dochodzona nawet wówczas, jeżeli wierzyciel szkody nie poniósł, więc kwestia przyczynienia wierzyciela w tym przypadku odpada. Wynika to z różnych funkcji, jaką kara umowna spełnia w praktyce gospodarczej, spośród których funkcja kompensacyjna – mimo, że najistotniejsza, nie jest jednak jedyna.
Należy też pamiętać, że dla zastosowania art. 362 Kc Wykonawca nie musi zgłaszać zarzutu w tym przedmiocie – inaczej niż w kwestii miarkowania kary na podstawie art. 484 § 2 Kc, który wymaga zarzutu.
Według poglądów części doktryny możliwe jest obniżenie kary umownej na podstawie art. 362 Kc, jeśli wierzyciel przyczynił się do niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika (W. Borysiak, w: K. Osajda, Komentarz KC, 2024, art. 484, Nt 82). Niektórzy autorzy wskazują na dopuszczalność zbiegu podstaw miarkowania (J. Jastrzębski, Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2004 r., IV CK 522/03).
Natomiast Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 stycznia 2015 r., I CSK 690/13, uznał przyczynienie się wierzyciela jako jedno z kryteriów miarkowania kary umownej rażąco wygórowanej. Pogląd ten należy uznać za słuszny, ponieważ ustawodawca nie ograniczył katalogu okoliczności, które sąd powinien rozważyć przy miarkowaniu kary. Jeżeli więc po stronie Zamawiającego powstała szkoda np. wskutek przekroczenia przez Wykonawcę terminu realizacji inwestycji, to przyczynienie się Zamawiającego do jej powstania lub zwiększenia może i powinno stanowić jeden z istotnych elementów miarkowania kary – także przez wzgląd na stopień winy dłużnika czyli Wykonawcy.
Nie sposób bowiem obciążać w takiej sytuacji wyłącznie Wykonawcy negatywnymi skutkami zachowania się Zamawiającego – tym bardziej, że zgodnie z zasadą ogólną wyrażoną w art. 471 Kc dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, ale jeśli wykaże, że to niewykonanie lub nienależyte wykonanie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, to odpowiedzialność za szkodę po stronie dłużnika nie powstaje.
radca prawny Dariusz Ziembiński radca prawny Paweł Kierończyk
dziembinski@kzp.net.pl pkieronczyk@kzp.net.pl
───────────────────────────────────────────
Dziękujemy, że jesteś z nami.
Chcesz rozwinąć kompetencje i zdobyć praktyczną wiedzę z zakresu prawa? Zapraszamy na szkolenia prowadzone przez naszych radców prawnych! Pełną ofertę wraz z terminami znajdziesz na stronie Kancelarii: https://www.grupakzp.pl/pl/edukacja/
───────────────────────────────────────────
Niniejsze opracowanie nie może być wykorzystywane jako opinia prawna, w tym nie może służyć jako rekomendacja określonych działań, w szczególności w ramach działalności gospodarczej.
Aby otrzymywać powiadomienia o nowych artykułach, zapisz się do naszego Newslettera.
Zapraszamy również do obserwowania strony Kancelarii na Linkedin