Odstępstwa od zasady równego traktowania wspólników w spółce z o.o. – kodeks spółek handlowych



08.03.2023

Dopuszczalne jest uprzywilejowanie wspólników poprzez przyznanie im szczególnych korzyści (uprzywilejowanie podmiotowe) lub uprzywilejowanie posiadanych przez nich udziałów (uprzywilejowanie przedmiotowe) co wynika z ustawy lub musi znaleźć odzwierciedlenie w umowie spółki.

Kodeks Spółek Handlowych wprowadza zasadę równego traktowania wspólników lub udziałowców spółek kapitałowych, która oznacza, że w takich samych okolicznościach te same prawa i obowiązki każdego ze wspólników powinny być sobie równe, a zatem każdy udział podlega takiemu samemu traktowaniu. Jednakże zgodnie z k.s.h.. I tak w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością k.s.h. wprowadza dwa rodzaje uprzywilejowania:

  1. podmiotowe czyli nadanie określonych praw, związanych z osobą wspólnika
  2. przedmiotowe z związane z udziałem.

 

Uprzywilejowanie podmiotowe

Uprzywilejowanie podmiotowe, należy traktować jako prawo szczególne, przyznane osobiście wspólnikowi lub wspólnikom. Prawa przyznane osobiście związane są nie z udziałem w rozumieniu stosunku członkostwa w spółce, a z daną osobą wspólnika.

Jak wskazałem powyżej przyznanie korzyści lub nałożenie obowiązków powinno być określone w umowie spółki. W odniesieniu do uprzywilejowania podmiotowego ustawodawca wprowadził w ustawie rygor bezskuteczności wobec spółki. Jednakże należy podkreślić, że art. 159 k.s.h. należy odnosić do bezskuteczności względnej. Dotyczy ona tych czynności prawnych, które tylko w stosunku do oznaczonych osób nie wywołują zamierzonych skutków prawnych, względem innych są w pełni skuteczne. Bezskuteczność względna następuje z mocy prawa albo z mocy orzeczenia sądowego. Jeżeli więc określone prawa i obowiązki, o których mowa w art. 159 k.s.h., byłyby na przykład nałożone w uchwale wspólników, regulaminie organizacyjnym itp., to są one bezskuteczne w stosunku do spółki, a tym samym wobec wspólników.

Kodeks spółek handlowych nie zawiera zamkniętego katalogu praw szczególnych, jednakże należy wskazać, że granicę uprzywilejowania wspólnika wyznacza nie tyle ustawa, zwłaszcza jeżeli przyznano wspólnikowi szczególne korzyści nieznane ustawie, ile ich zgodność z naturą prawną spółki z o.o. i dobrymi obyczajami oraz zasadami współżycia społecznego.

Uprzywilejowanie przedmiotowe

Jeżeli chodzi o uprzywilejowanie udziałów to oznacza ono prawa, które związane są ze statusem danej osoby jako wspólnika spółki. Możliwe szczególne uprawnienia związane z udziałami wskazane zostały w art. 174 § 3 k.s.h. jedynie w sposób przykładowy. W przepisie tym mowa jest o trzech formach uprzywilejowania udziałów:

  1. co do głosu,
  2. co do dywidendy oraz
  3. co do uczestnictwa w podziale majątku w przypadku likwidacji spółki.

 

Nie jest jednak wykluczone wprowadzanie w umowie spółki innych szczególnych uprawnień związanych z udziałami, na przykład prawa do powoływania lub odwoływania członków organów spółki. Granicą swobody wspólników w tym zakresie są przepisy ustawy, zasady współżycia społecznego oraz natura (właściwość) stosunku spółki (art. 353¹ k.c. w zw. z art. 2 k.s.h.).

Ustawowe ograniczenia uprzywilejowania udziałów wynikają przede wszystkim z art. 174 § 3 zdanie drugie, art. 174 § 4 oraz art. 196 k.s.h.

Udziały uprzywilejowane odróżnia od przywilejów osobistych w szczególności to, że uprzywilejowania udziałowe są co do zasady zbywalne, tzn. przysługują każdorazowemu posiadaczowi udziału uprzywilejowanego, chyba że umowa spółki wprowadza wygaśnięcie uprzywilejowania udziałowego wraz ze zbyciem uprzywilejowanego udziału albo wraz ze zbyciem udziału w określonych warunkach (np. zbycie na rzecz osoby innej niż dotychczasowi wspólnicy).

 

Jednocześnie należy pamiętać, że jeżeli w czasie trwania spółki wybranym udziałowcom nieuprzywilejowanym mogą być przyznane przywileje udziałowe bądź osobiste to w takiej sytuacji uchwała w sprawie zmiany umowy spółki wymaga nie tylko stosownej większości głosów, ale i zgody wszystkich wspólników, których udziały pozostaną nieuprzywilejowane po takiej zmianie umowy spółki. Jest to pogląd mający uzasadnienie nie tylko „słusznościowe”, ale także wynikające z treści art. 246 § 3 k.s.h.. Mowa tam bowiem o zmianie umowy spółki uszczuplającej prawa udziałowe, a nie tylko prawa przyznane osobiście czy też prawa udziałowe wynikające z udziałów uprzywilejowanych. Jeżeli zatem np. dotychczas na każdy udział przypadał jeden głos, a teraz na wybrane udziały mają przypadać trzy głosy, w ogóle spada udział głosów wspólników, których udziały mają pozostać nieuprzywilejowane. Jest to więc uszczuplenie ich dotychczasowych praw udziałowych.

W tym miejscu skupię się na przykładowych i najbardziej powszechnych rodzajach uprzywilejowania.

  1. prawo do powoływania i odwoływania członków organów spółki

 

Można w umowie spółki postanowić, że udziały uprzywilejowane są w ten sposób, iż ich posiadaczowi przysługuje prawo do powoływania i odwoływania członków organów spółki, bądź można to uprawnienie związać z imiennie wskazanym w umowie spółki wspólnikiem. Należy podkreślić, że prawo odwołania członka zarządu przez zgromadzenie wspólników mogłoby być wyłączone tylko w jednym przypadku – gdyby w umowie spółki wspólnicy na mocy art. 174 § 3 k.s.h. przyznali jednemu (lub niektórym) ze wspólników szczególne uprawnienie do powoływania lub odwoływania członka zarządu.

  1. Podział zysku (określenie maksymalnej i minimalnej wielkości dywidendy w roku)

 

Jeżeli chodzi o udział w zysku spółki to na udział uprzywilejowany można przyznać uprawnionemu dywidendę, która przewyższa nie więcej niż o połowę dywidendę przysługującą udziałom nieuprzywilejowanym. Tym samym uprzywilejowanie dywidendowe dotyczy uprzywilejowania kwotowego polegającego na tym, że wspólnik otrzyma większe kwoty dywidendy, niż wynikałoby to z prostego wyliczenia proporcji do innych udziałów. Punktem odniesienia są tu udziały nieuprzywilejowane. Od takiego uprzywilejowania udziałowego należy odróżnić możliwe uprzywilejowanie dotyczące pierwszeństwa otrzymania dywidendy przed innymi wspólnikami ponieważ  same Udziały uprzywilejowane co do dywidendy nie korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przed pozostałymi udziałami.  Jednak umowa spółki może stanowić inaczej i przyznawać dodatkowy przywilej w postaci pierwszeństwa zaspokojenia przed udziałami zwykłymi.

Jednocześnie uprzywilejowanie dywidendowe może mieć postać uprzywilejowania co do zysku za rok ubiegły lub co do zysku w latach poprzednich (dywidenda przeszła). Okres wypłaty dywidendy przeszłej określony został na pięć lat. Lata te powinny być liczone według wyboru „lat tłustych”. Nie chodzi więc o ostatnie pięć lat. Wyłączone jest jednak uprzywilejowanie, które miałoby dotyczyć zaliczkowej wypłaty dywidendy za lata poprzednie.

  1. Prawo do wyrażania zgody na dokonanie przez spółkę określonych w umowie spółki czynności prawnych.

 

Za dopuszczalne należy uznać np. uprzywilejowanie polegające na zastrzeżeniu posiadaczowi udziałów uprzywilejowanych (albo imiennie wskazanemu wspólnikowi) prawa do wyrażania zgody na dokonanie przez spółkę określonych, szczegółowo wyliczonych w umowie spółki czynności prawnych.

Niedopuszczalne jednak byłoby uprzywilejowanie polegające na wymaganiu zgody danego wspólnika (posiadacza udziału uprzywilejowanego) na podjęcie określonych uchwał przez zgromadzenie wspólników, czyli na wzór pozycji komplementariusza w spółce komandytowo-akcyjnej. To ostatnie uprzywilejowanie bowiem łamałoby obowiązujące w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z mocy przepisów Kodeksu spółek handlowych zasady podejmowania uchwał zgromadzenia większością głosów.

Chodzi tu bowiem nie o przywilej dotyczący prawa głosu na zgromadzeniu wspólników, ale o przywilej co do wyrażania zgody na określone czynności prawne dokonywane przez zarząd, które nie są zatwierdzane uchwałą zgromadzenia. Tak uprawniony wspólnik zatem w ogóle nie wykonuje prawa głosu z udziałów – gdyż wykonywanie prawa głosu przez wspólnika może mieć miejsce wyłącznie w związku z podejmowaniem uchwał (zgromadzenia) wspólników – ale wykonuje specyficzne uprawnienie zakładające, że jego aprobujące oświadczenie woli jest potrzebne do dokonania określonej czynności prawnej.

  1. Uprzywilejowanie co do głosów

 

Na każdy udział o równej wartości nominalnej przypada jeden głos, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, na każde 10 złotych wartości nominalnej udziału o nierównej wysokości przypada jeden głos.

Uprzywilejowanie w zakresie prawa głosu może dotyczyć tylko udziałów o równej wartości nominalnej i nie może przyznawać uprawnionemu więcej niż trzech głosów na jeden udział. Oznacza to, że w przypadku gdy zgodnie z umową spółki wspólnik może mieć tylko jeden i jednocześnie udziały poszczególnych wspólników mają różną względem siebie wartość nominalną, nie jest możliwe powiązanie z nimi przywilejów głosowych.

r.pr.Szymon Stawicki

sstawicki@kzp.net.pl

 

Serdecznie Zapraszamy na CYKL SZKOLEŃ ONLINE  PZP, KC, KK

w ramach, których jednym z Prelegentów jest Autor powyższego artykułu

Radca Prawny Szymon Stawicki

 

Skontaktuj się z nami aby dowiedzieć się więcej na temat oferowanych usług.

kzp artykuły

Dziękujemy, że jesteś z nami 

Niniejsze opracowanie nie może być wykorzystywane jako opinia prawna, w tym nie może służyć jako rekomendacja określonych działań, w szczególności w ramach działalności gospodarczej.

 

Aby otrzymywać powiadomienia o nowych artykułach, zapisz się do naszego Newslettera.

Zapraszamy również do obserwowania strony Kancelarii na  Linkedin