Domniemanie faktyczne określone w art. 231 KPC może znaleźć zastosowanie w każdej sprawie sądowej (por. wyrok SN z dnia 27 stycznia 1999 r., II CKN 408/98, OSNC 1999, nr 7-8, poz. 136), w tym także przy ustalaniu okoliczności i terminu nadania pisma procesowego do sądu (postanowienie SN z dnia 22 maja 1997 r., III CKN 36/97, OSNC 1997, nr 10, poz. 159) lub treści doręczonego stronie zarządzenia (postanowienie SN z dnia 21 czerwca 2001 r., IV CZ 58/01, OSNC 2002, nr 2, poz. 24).
Bardzo przejrzyście wyłożył to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 lutego 2005 r., IV CK 459/04, M. Praw. 2005, nr 4, s. 181), że „Domniemanie faktyczne stanowi środek ustalenia faktu bez konieczności jego udowodnienia w oparciu o logiczne rozumowanie przeprowadzone na podstawie ustalonego faktu. Podstawą domniemania faktycznego może być fakt lub grupa faktów ustalona nie tylko w wyniku przeprowadzonych dowodów, lecz także z wykorzystaniem art. 228-230. Jednak zarówno fakt stanowiący podstawę domniemania, jak i fakt domniemany powinny być objęte twierdzeniami stron. Sąd na podstawie ustalenia jednych faktów wnioskuje o istnieniu innych, ale powinien czynić to z uwzględnieniem całokształtu okoliczności ujawnionych w toku postępowania dowodowego. Rozumowanie sądu musi być poprawne z punktu widzenia zasad logiki i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego. Możliwe jest więc dokonanie ustalenia na podstawie domniemania faktycznego wówczas, gdy wniosek taki nasuwa się z pewnością lub ze szczególnie dużą dozą prawdopodobieństwa, natomiast wniosek przeciwny”.
Zastosowanie instytucji domniemań faktycznych może wystąpić zawsze tam gdzie obiektywnie brak jest dowodów bezpośrednich (wyroki SN: z dnia 25 listopada 2008 r., II CSK 280/08, czy z dnia 27 lipca 2010 r., II CSK 119/10) albo istnieją znaczne utrudnienia dla wykazania faktu, a jednocześnie jego ustalenie jest możliwe przy zastosowaniu reguł logicznego rozumowania przy uwzględnieniu zasad wiedzy i doświadczenia życiowego (np. w wyroki SN: z dnia 2.12.2010 r., I CSK 11/10, czy z dnia 18.05.2012 r., IV CSK 486/11).
Oczywiście zastosowanie komentowanego przepisu podlega kontroli w toku instancji pod względem poprawności logicznej i faktycznej. Zbadane wówczas będzie, czy zastosowane przez sędziego domniemanie faktyczne, oparte na wiedzy i doświadczeniu, poprzez wykazanie nieprawidłowości tego rozumowania. W wyroku z dnia 8 listopada 2006 r., III CSK 174/06, Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że „Jeśli w sprawie nie można wykazać dokładnie okoliczności mających dla niej istotne znaczenie, sąd może zastosować domniemanie i wyprowadzać je z innych ustalonych faktów. Jeśli tego nie zrobił, a było to możliwe, dokonana ocena dowodów była niepełna, co jest poważnym uchybieniem procesowym”.
Zarzucając wówczas naruszenie art. 231, należałoby wskazać, jakie konkretne ustalone fakty, przez wyprowadzenie z nich odpowiednich wniosków, mogły uzasadniać uznanie innych faktów za udowodnione. Jak zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 marca 2000 r., III CKN 811/98: „Ta nieprawidłowość może polegać na tym, że fakt przyjęty przez sąd za podstawę wnioskowania o innym fakcie nie został ustalony, albo też na tym, że fakty składające się na podstawę domniemania faktycznego nie uzasadniają, w świetle wiedzy i doświadczenia życiowego, wyprowadzonego z niej wniosku. Domniemanie faktyczne nie prowadzi do zmiany ciężaru dowodu w procesie”.