Opracowania


Jeszcze w sprawie wykładni wyroku C-387/14

27.11.2020

Choć od wydania wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 4 maja 2017 r., C-387/14 (Esaprojekt) minęło już ponad trzy lata, jego rozumienie oraz prawidłowa implementacja stanowiska Trybunału w nim wyrażonego nadal są przedmiotem sporów oraz źródłem wątpliwości zarówno dla zamawiających jak i dla wykonawców. Generalnie nie budzi wątpliwości, że wykonawca nie nabywa doświadczenia przez sam fakt bycia członkiem grupy wykonawców, która zrealizowała zamówienie. Realne doświadczenie nabywa się przez bezpośredni udział w realizacji chociażby jednej z części zamówienia, do którego całościowego wykonania zobowiązana była grupa wykonawców. Problem jednak pojawia się, gdy wykonawca powołuje się na doświadczenie całego konsorcjum, którego był członkiem. Nie brak orzeczeń KIO w których przyjęto, że członek konsorcjum nabywa doświadczenie jedynie w takim zakresie, w jakim faktycznie (czyli samodzielnie) wykonał dane zamówienie. Przykładem może być tutaj wyrok z 26 maja 2017 r., sygn. akt KIO 905/17, KIO 925/17, KIO 933/17: „Jeśli doświadczenie zostało nabyte w ramach konsorcjum to przekazaniu podlegają zasoby powstałe jedynie w granicach wykonania prac przez dany podmiot. Zasada równego traktowania wykonawców nie dopuszcza, by wykonawca biorący indywidualnie udział w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego polegał na doświadczeniu grupy wykonawców, której był członkiem przy innym zamówieniu publicznym, jeżeli faktycznie i konkretnie nie uczestniczył w jego realizacji (wyrok TSUE z 4 maja 2017 r. C-131/14 Esaprojekt). Tym bardziej zatem udostępnieniu może podlegać jedynie doświadczenie nabyte w związku z konkretną i faktyczną realizacją czynności w ramach konsorcjum.”

Bezpośrednia zapłata wynagrodzenia podwykonawcy (dalszemu podwykonawcy) jako podstawa do potrącenia i odstąpienia od umowy

24.11.2020

Nowelizacja ustawy Prawo zamówień publicznych przeprowadzona w 2013 roku wprowadziła do ww ustawy art. 143c ust. 1, w świetle którego podwykonawcom (dalszym podwykonawcom) przyznano bezpośrednie roszczenie do zamawiającego o zapłatę wynagrodzenia, w przypadku braku zapłaty należnego im wynagrodzenia przez wykonawców. W związku z powyższym zamawiający w przypadku uzasadnionego roszczenia o zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy zobowiązany jest do jego uiszczenia bezpośrednio podwykonawcy. Jednocześnie w celu zabezpieczenia interesu zamawiających wprowadzono do ustawy art. 143c ust. 6 na podstawie którego w przypadku dokonania bezpośredniej zapłaty podwykonawcy lub dalszemu podwykonawcy, o których mowa w ust. 1, zamawiający potrąca kwotę wypłaconego wynagrodzenia z wynagrodzenia należnego wykonawcy.

Niedopuszczalność zastrzeżenia kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy z powodu niewykonania zobowiązania o charakterze pieniężnym

18.11.2020

Kara umowna (nazywana też niekiedy odszkodowaniem umownym, karą konwencjonalną lub karą wadialną), określona została w art. 483 § 1 KC. Zakres jej zastosowania w stosunkach obrotu jest szeroki i spełnia różnorodne funkcje, w szczególności funkcję odszkodowawczą, stymulacyjną a także represyjną. Zwykle zastrzegana jest w związku z konkretnymi uchybieniami w zakresie wykonania zobowiązania. Przede wszystkim jednak jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym, według którego naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania istniejącego lub przyszłego zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy pieniężnej.

Wobec powyższego, w sytuacji gdy strony w umowie przewidziały terminy płatności wynagrodzenia, a także karę umowną płatną przez zamawiającego w razie odstąpienia przez wykonawcę od umowy z przyczyn, za które odpowiedzialność ponosi zamawiający, w szczególności w sytuacji opóźnienia Zamawiającego z płatnościami za faktury rysuje się rozbieżność co do dopuszczalności zastrzeżenia kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy z powodu niewykonania świadczenia pieniężnego.

Odpowiedzialność in solidum zamawiającego i wykonawcy wobec podwykonawcy

10.11.2020

W celu usunięcia negatywnych zjawisk powszechnie występujących w toku realizacji zamówień publicznych na roboty budowlane, takich jak nieregulowanie płatności podwykonawcom, a tym samym w celu zwiększenia bezpieczeństwa realizacji zamówień publicznych oraz ochrony praw podwykonawców zamówień publicznych, w szczególności przez zapewnienie im terminowej i pełnej wypłaty należnego wynagrodzenia, ustawodawca nowelizacją z 2013 roku zdecydował się na wprowadzenie do ustawy Prawo Zamówień Publicznych artykułu 143c ust. 1, w którym określone zostały warunki powstania solidarnej odpowiedzialności zamawiającego za zapłatę wymagalnego wynagrodzenia podwykonawcy lub dalszego podwykonawcy.

Kara umowna z tytułu braku zapłaty wynagrodzenia podwykonawcom

03.11.2020

Kary umowne są nieodzownym elementem umów o zamówienia publiczne, zwłaszcza o roboty budowlane. Stanowią zabezpieczenie interesu zamawiającego w wykonaniu przedmiotu zamówienia zgodnie z warunkami określonymi w umowie. Jednak podkreślić należy, iż kara umowna ze swej istoty może zabezpieczać wyłącznie niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie świadczenia pieniężnego. Zgodnie bowiem z treścią art. 483 § 1 KC. „Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna)”. Nie podlega zatem wątpliwości, że zastrzeżenie kary umownej może zabezpieczać wyłącznie świadczenie niepieniężne.

Jednakże w świetle art. 143 d ust. 1 pkt 7 lit. a ustawy Prawo Zamówień Publicznych: „…Umowa o roboty budowlane zawiera w szczególności postanowienia dotyczące: wysokości kar umownych, z tytułu: a) braku zapłaty lub nieterminowej zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcom lub dalszym podwykonawcom.” Ustawodawca wskazał zatem na konieczność zawierania w umowach o zamówienia publiczne postanowień dotyczących kar umownych z tytułu braku zapłaty lub nieterminowej zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcom lub dalszym podwykonawcom. Natomiast zapłata wynagrodzenia wykonawcom lub podwykonawcom niewątpliwie jest świadczeniem pieniężnym.

Wobec powyższego pojawią się poważne i uzasadnione wątpliwości czy zastrzeżenie w umowie o udzieleniu zamówienia publicznego kary umownej na rzecz wykonawcy, w przypadku braku zapłaty lub nieterminowej zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcom lub dalszym podwykonawcom, jest wiążące i dopuszczalne przez pryzmat art. 3531 KC, regulującego zakres zasady swobody umów, w sytuacji gdy art. 483 § 1 KC jest przepisem prawnym o charakterze bezwzględnie wiążącym (ius cogens), co oznacza że jego stosowanie nie może być ani wyłączone ani modyfikowane wolą stron umowy.

Czego nie można robić w konsorcjum

28.10.2020

Przepis art. 23 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych pozwala wykonawcom wspólnie ubiegać się o udzielenie zamówienia. Jurydyczna natura konsorcjum wyraża się we wzajemnym zobowiązaniu się jego uczestników do wspólnego dążenia do osiągnięcia wytyczonego celu gospodarczego poprzez podejmowanie oznaczonych działań. Konstrukcja prawna konsorcjum nie jest uregulowana prawnie, a umowa konsorcjum stanowi umowę nienazwaną. Umowa taka jest zawierana z różnych przyczyn i dlatego występują różne rodzaje konsorcjum, wyraźnie natomiast ma ona charakter konsolidacyjny. Konsorcjantów łączyć musi potrzeba współdziałania w celu zrealizowania wspólnego celu.

Konsorcjum, jako stosunek obligacyjny kreowany umową, zobowiązuje do określonego w nim uczestnictwa i do oznaczonego w nim działania dla osiągnięcia celu, dla którego umowa została zawarta.

Realizacja zamówienia przez poszczególnych konsorcjantów

02.10.2020

W przypadku gdy wykonawcy powołują się na doświadczenie nabyte w ramach konsorcjum, weryfikacja warunków udziału musi odbywać się nie tylko formalnie przy suchym uwzględnieniu postanowień specyfikacji, ale zawsze przy uwzględnieniu stopnia rzeczywistej realizacji przez poszczególnych konsorcjantów danego zamówienia. Podejście realnej kontroli deklarowanego doświadczenia, od podejścia formalnego różni się zasadniczo, gdyż wówczas niemożliwe jest proste i  bezrefleksyjne sumowanie doświadczeń poszczególnych konsorcjantów. Na gruncie prawa zamówień publicznych możliwe są dwa sposoby formułowania warunków udziału w postępowaniu, jeden który jest dedykowany do konsorcjów, drugi ogólny i uwzględniający wszystkich wykonawców niezależnie od formy zorganizowania.

Odstąpienie od roboty budowlanej wobec braku współdziałania inwestora

22.09.2020

Realizacja umowy o roboty budowlane ze swej istoty wymaga współdziałania stron. Zasady tego współdziałania określone zostały w art. 354 Kodeksu cywilnego („kc”), zgodnie z którym:

„§ 1. Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w sposób odpowiadający tym zwyczajom.

  • 2. W taki sam sposób powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania wierzyciel”.

Problem powstaje w sytuacji, gdy inwestor wbrew swojemu zobowiązaniu nie współdziała należycie z wykonawcą przy realizacji umowy, ponieważ w takiej sytuacji przepisy tytułu XVI kc, dotyczące umowy o roboty budowlane, nie pozwalają wykonawcy na odstąpienie od umowy. Natomiast zakres odesłania do umowy o roboty budowlane przepisów dotyczących umowy o dzieło, przewidziany w art. 656 kc, został określony jednoznacznie. Zgodnie z powołanym przepisem odsyłającym: „Do skutków opóźnienia się przez wykonawcę z rozpoczęciem robót lub wykończeniem obiektu albo wykonywania przez wykonawcę robót w sposób wadliwy lub sprzeczny z umową, do rękojmi za wady wykonanego obiektu, jak również do uprawnienia inwestora do odstąpienia od umowy przed ukończeniem obiektu stosuje się odpowiednio przepisy o umowie o dzieło”, przy czym końcowa część przepisu odsyła do odpowiedniego zastosowania art. 644 kc, zgodnie z którym „Dopóki dzieło nie zostało ukończone, zamawiający może w każdej chwili od umowy odstąpić płacąc umówione wynagrodzenie. Jednakże w wypadku takim zamawiający może odliczyć to, co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła”.

Ważna zasada proporcjonalności

09.09.2020

Zasada proporcjonalności stanowi naczelną regułę zamówień publicznych, a jej poszanowanie jest wymagane na każdym etapie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego (art. 7 ust. 1 Pzp). Zamawiający ma więc obowiązek, a nie przywilej ją stosować np. przy opisie przedmiotu zamówienia, warunkach udział w postępowaniu, kryteriach oceny ofert, przy decyzji o odrzuceniu oferty lub wykluczeniu oferenta tak na podstawie przesłanek obligatoryjnych, jak i w szczególności fakultatywnych.

 

Tak więc zamawiający w trakcie całego postępowania powinien przestrzegać zasad udzielania zamówień, wśród których znajdują się zasada proporcjonalności, która jest ogólną zasadę prawa Unii w systemie zamówień publicznych.

Uwzględnienie zarzutów odwołania nie może prowadzić do wykonania czynności niezgodnych z Pzp

07.08.2020

Zamawiający bardzo często w reakcji na treść odwołania, albo uchylają zaskarżona czynność albo uwzględniają odwołanie w całości bądź części, i następnie przystępują do ponownego badania wniosków lub ofert. Ta ponowna czynność, również jest pod kontrolą wykonawców oraz Krajowej Izby Odwoławczej. Zamawiający zawsze musi zastosować z urzędu wszystkie możliwości, od których zależy stosowanie prawa Unii w konkretnym przypadku. Zamawiający więc ma obowiązek z własnej inicjatywy prowadzić działania wyjaśniające, zawsze z profesjonalną starannością, sumiennością i bezstronnością.